Artrose…Wat is het nu precies? En wat kun je eraan doen?
Artrose
Lachend en ietwat ongemakkelijk zegt ze: “ja dat ben ik die zo kraakt”. Tijdens de warming-up van de training hoor ik het inderdaad. Ik vraag haar of ze last heeft van haar krakende gewrichten? Nee hoor helemaal niet is het antwoord.
Krakende gewrichten, pijn bij het opstaan, door je heup heen zakken…het zijn allemaal voorbeelden die genoemd worden door deelnemers. Ik realiseer me dat dit natuurlijk komt omdat wij sporten met ouderen. Iedereen die bij GO sport heeft in meer of mindere mate last van artrose. Want dat is de klacht waar we het hier over hebben. Artrose heeft alles te maken met de staat van het kraakbeen.
Bij de geboorte hebben we op onze gewrichtsoppervlakken een laag kraakbeen, mooi en glad van structuur. In ons dagelijks leven heeft ons kraakbeen vervolgens veel te verduren. Kraakbeen moet veel krachten en schokken opvangen. Hierdoor ontstaan grote of kleine aantastingen en of beschadigingen van het kraakbeen. Het herstellend vermogen in een aanzienlijk deel van ons lichaam groot is, geldt dit maar voor een heel klein deel voor kraakbeen. De reden hiervoor is het gebrek aan doorbloeding van dit kraakbeen.
Wat is artrose?
Artrose is een vorm van reuma waarbij het hele gewricht betrokken is. Artrose is chronisch en langzaam progressief. Het is een degeneratief proces van het kraakbeen van het gewricht. Dat wil zeggen dat de kwaliteit van het kraakbeen achteruit gaat. Het wordt dunner, zachter en brokkelig. Kraakbeen bevat geen zenuwen en kan daardoor geen pijn doen. Pijn door artrose komt dus waarschijnlijk door andere veranderingen binnen en buiten het gewricht.
Naast de kraakbeenschade ontstaan veranderingen in het bot direct onder het kraakbeen. Er vormen zich aan de rand van het gewricht zichtbare en voelbare knobbels, osteofyten genoemd. Ook is er vaak een lichte ontsteking van de slijmvlieslaag in het gewricht. Soms veranderen zenuwen in het gewricht, wat pijn veroorzaakt. Daarnaast komt het regelmatig voor dat spieren rondom het gewricht verzwakken en doen pezen om het gewricht pijn.
Wat gebeurt er in een gewricht als je artrose hebt?
In een gewricht komen twee botten bij elkaar. Om te zorgen dat deze botten soepel langs elkaar heen glijden, zitten er op het uiteinde van de botten schokdempende laagjes kraakbeen.
Het gewricht wordt bij elkaar gehouden door banden en een gewrichtskapsel. Aan de binnenkant van het kapsel zit een slijmvlieslaag, ook wel synovium genoemd. Deze slijmvlieslaag produceert vocht (synoviaal vocht) dat werkt als smeermiddel. In veel gewrichten met artrose is er ook een lichte ontsteking van de slijmvlieslaag in het gewricht. Dit kan leiden tot pijn en lichte zwelling of warmte van het gewricht. De ernst van de ontsteking wisselt.
Factoren die (kunnen) bijdragen aan het artrose proces:
- Leeftijd: naarmate we ouder worden treedt bij iedereen een proces van artrose op. Het is dus een natuurlijk proces.
- Erfelijke aanleg.
- Laxiteit (= slapheid) van gewrichtsbanden.
- Matige spierconditie: bij onvoldoende spierkracht of stabiliteit komt er meer kracht op het gewricht terecht.
- Posttraumatisch: artrose als gevolg van een (eerdere) verwonding of blessure, zoals een bot-of gewrichtsbreuk of bandletsel.
- Veelvuldige ontstekingen, bijvoorbeeld bij Reumatoïde Artritis.
- Geslacht: vrouwen hebben een hoger risico op artrose.
- Overbelasting door overgewicht
- (Langdurig) zwaar lichamelijk werk of intensieve sportbeoefening van extreme sporten.
De klachten van artrose
Pijn is vaak de eerste klacht. Bij sommige mensen blijven de klachten, zoals pijn en moeite met activiteiten. Bij anderen wordt het langzaam erger. Door artrose kun je in de loop der tijd allerlei klachten krijgen.
- Pijn
- Startpijn: pijn die je voelt gedurende een aantal stappen of bewegingen als je na een periode van rust (zitten, staan of liggen) weer in beweging komt.
- Pijn bij bewegen en belasten: de pijn ontstaat vaak geleidelijk en treedt vooral op als je het gewricht meer gebruikt of belast. De pijn verergert vaak in de loop van de dag of is juist sterker de dag of nacht na veel inspanning. Als de artrose toeneemt komt ook pijn in rust voor.
- Pijn door gewrichtsontsteking: als een gewricht met artrose meer ontstoken raakt, kan het meer pijn doen. Je gewricht is dan vaak warm, licht gezwollen en soms een beetje rood (bijvoorbeeld bij de gewrichtjes in je vingers).
- Stijfheid
- Startstijfheid: als je bijvoorbeeld een periode in eenzelfde houding hebt gezeten, ben je (korte tijd) stijf als je weer in beweging komt.
- Kortdurende ochtendstijfheid: deze stijfheid treedt ’s morgens op bij het opstaan en verdwijnt meestal binnen een half uur.
- Stijf door bewegingsbeperking: door pijn, stijfheid en veranderingen in het gewricht kun je vaak minder goed bewegen. Denk aan:
– moeilijker draaien van je nek of rug
– je knie niet volledig kunnen buigen of strekken
– niet goed je voet kunnen afwikkelen
– last hebben van schoenen met hoge hakken
- Spierzwakte
- Instabiliteit van het gewricht
- Krakend geluid bij bewegen (het kraken op zichzelf is niet schadelijk, ook gezonde gewrichten kraken wel eens)
- Minder gemakkelijk bewegen
- Ontsteking van het gewricht
- Een afwijkende stand van het gewricht
- Als de artrose doorzet kan de stand van de botten ten opzichte van elkaar veranderen, waardoor houdingsafwijkingen ontstaan. Je knieën kunnen bijvoorbeeld meer naar buiten gaan staan. Deze verandering in lichaamshouding beïnvloedt vaak ook de manier waarop je je andere gewrichten, pezen en spieren belast.
- Moeheid
- Moeite met activiteiten uit het dagelijks leven
Wat je zelf kunt doen?
Artrose zelf is helaas niet te genezen. Echter het kraakbeen, de spieren en pezen om de botten heen bestaan uit weefsel. En dit weefsel kun je wel in optimale conditie brengen of behouden. Hoe doe je dit dan? Door actief bewegen, verhogen we de weefseldoorbloeding met als direct gevolg een toename van het zuurstof in de cellen. De zuurstoftoevoer is onder andere nodig om een positief effect te creëren in het genezingsproces, wanneer je bijvoorbeeld last hebt van een ontsteking aan de slijmvlieslaag.
Ook is het belangrijk om te zorgen dat je spierkracht vermeerderd of behouden blijft. En voorkom dat je te zwaar bent of wordt.
Kortom:
- Meer bewegen (boek gelijk een proefles!)
- Spierkracht vermeerderen en in ieder geval behouden
- Zorgen dat je niet te zwaar bent of wordt
Als je goed met je klachten omgaat, kun je voorkomen dat artrose erger wordt. Soms verminderen de klachten zelfs.
Waarom is bewegen zo belangrijk?
Bewegen maakt de spieren, pezen en banden rondom je gewrichten sterker. Ook zorgt het bewegen ervoor dat er gewrichtsvloeistof wordt aangemaakt. Mensen met artrose hebben minder gewrichtsvloeistof. Dit veroorzaakt (start)stijfheid. Als je beweegt, komt er extra vloeistof vrij. Je kunt je gewrichten weer wat soepeler laten bewegen.
Een heel belangrijk gegeven van bewegen is dat er hormonen vrijkomen waardoor je je beter en vrolijker voelt. Je hersenen krijgen meer zuurstof. Hierdoor kun je helderder en gemakkelijker denken.
Bewegen is goed, maar houd wel in de gaten dat je jezelf niet overbelast. Heb je extra pijn of last van een zwelling? Dan kan dit betekenen dat je gewricht overbelast is (geweest).
Hoe voorkom je overbelasting?
- Neem bij beweging tussendoor af en toe een pauze;
- Verander geregeld van houding;
- Breng variatie aan in je bewegingen om zo je gewricht te ontlasten;
- Gebruik hulpmiddelen;
- Zorg dat je niet te zwaar bent. Minder lichaamsgewicht geeft minder druk op het gewricht.
De invloed van voeding?
Ook heeft je voedingspatroon en wat je allemaal wel of niet eet invloed op je gestel. Voedingsproducten kunnen een ontstekingsremmende of juist bevorderende werking hebben. Aangezien je hier weer een heel apart blog aan kunt wijden laat ik het stukje voeding hier voor wat het is en wil ik je er slechts op wijzen dat voeding ook veel invloed kan hebben.
Bronnen:
